Privacyverklaring

Complexe beslissingen nemen

22 oktober 2020
Tekst
Kathleen Vangronsvelt, Antwerp Management School

Mijn dochter luisterde gespannen naar het journaal om te horen welke invloed de nieuwe maatregelen op haar school en leven zouden hebben. Na afloop kwam ze naar me toe. “Hoe doen die dat toch, die ministers? Ze moeten met zó veel dingen rekening houden.

“Besmettingsgevaar, maar anderhalve meter en mondkapjes verkleinen dat. Risico op leerachterstand, maar gelukkig is er online lesgeven. Maar dan ook weer: hoe moet dat dan met kinderen die dat thuis niet kunnen volgen? En met de ouders, die niet goed kunnen werken als de kinderen thuis zijn. Ik kan er niet eens allemaal tegelijk aan dénken! Hoe kunnen die ministers daar dan allemaal tegelijk rekening mee houden? Stel dat ik later minister wil worden, dan kan ik toch nooit een goede beslissing nemen?”

Ik weet niet veel van het beslissingsproces van ministers, maar ik kon haar wel uitleggen hoe ‘mensen’ tot beslissingen komen. En hoe ze dat zo goed mogelijk kunnen doen.

Wat zegt de wetenschap?

Dat het menselijk brein via 2 systemen werkt (Epstein, 1990). Enerzijds is er het rationele systeem, het denkproces dat gekenmerkt wordt door logica, bewust en gecontroleerd denken. Anderzijds is er het intuïtieve systeem, het denkproces dat gekenmerkt wordt door emotie, onbewust en automatisch denken.

Het rationele systeem is kritisch en sterk in het zoeken naar nieuwe of ontbrekende informatie. Maar het is ook erg traag, en kost ons veel energie. Het intuïtieve systeem is niet kritisch - “wat je ziet, is alles wat er is”. Maar het is wel erg snel, en ongelooflijk krachtig. Daniel Kahneman beschrijft in zijn boek ‘Thinking Fast & Slow’ hoe ons rationele systeem vaak een slaaf is van ons veel sterkere intuïtieve systeem en hoe we dit kunnen tegengaan.

Maar die kracht van het intuïtieve systeem heeft ook zo zijn voordelen. Waar het rationele systeem maar een zevental elementen tegelijkertijd kan ‘vasthouden’, heeft het intuïtieve systeem die beperking niet en neemt het zonder moeite massaal veel informatie op. Ook heeft het rationele systeem de neiging om disproportioneel veel gewicht toe te kennen aan die elementen die het eerst in je opkomen, die je logisch lijken en die je makkelijk verwoordt (Dijksterhuis & Nordgren, 2006).

Combineer deze twee valkuilen van het rationeel systeem en je merkt dat een complexe beslissing (ééntje die veel elementen bevat en uit meerdere lagen bestaat), niet per sé gebaat is bij een rationeel beslissingsproces. (Meer lezen? Dijksterhuis beschrijft in zijn boek ‘Het slimme Onbewuste’ concrete experimenten die het falen van het rationele denken bij complexe beslissingen aantonen.)

Wat betekent dat nu voor ons?

Dat uw rationele beslissing over het wel/niet invoeren van bepaalde COVID19 maatregelen in uw organisatie veel meer beïnvloed zal worden door elementen die veel in de media komen, makkelijk te begrijpen en ‘catchy’ zijn.

Uw beslissing zal minder bepaald worden door door elementen die minder aandacht krijgen en moeilijk te begrijpen of in een slogan te vatten zijn.

Hetzelfde geldt voor uw rationele beslissing over het al dan niet aanwerven van een sollicitant. Een zevental elementen die meermaals duidelijk werden in het gesprek, die logisch en makkelijk te vatten zijn, zullen veel zwaarder doorwegen dan de tig andere elementen die u onbewust wel hebt opgemerkt, maar die meer naar de achtergrond verdwenen.

Een complexe beslissing is niet gebaat bij een SWOT-analyse of een oplijsting van de pro’s en contra’s (Dane & Pratt, 2007). Complexe beslissingen neemt u best door de sterke punten van systeem 1 en 2 combineren. Concreet betekent dit:

- Verzamel zoveel mogelijk informatie met uw bewuste, kritische en onderzoekende rationele systeem. De voor de hand liggende dingen, maar ook de afwijkende meningen en het niet zo simpele materiaal.

- En laat het dan los. Doe iets anders. Werk in de tuin, maak een wandeling, werk aan iets wat niets met uw beslissing te maken heeft. Op die manier geeft u uw intuïtieve systeem de kans om onbewust door al die info te gaan en om op een gebalanceerde manier rekening te houden met alle elementen die u verzamelde.

“Dus eerst op onderzoek uit gaan en er dan een nachtje over slapen” concludeerde mijn 11-jarige dochter.”

Ze wordt later een goede minister.

Referenties

  • Dane, E., & Pratt, M. G. 2007. Exploring intuition and its role in managerial decision making. Academy of Management Review, 32, 33-54.
  • Epstein, S. (1990). Cognitive-experiential self-theory. In L. Pervin (Ed.), Handbook of personality theory and research (pp. 165-192). New York: Guilford Press.

Meer lezen?

  • Kahneman, D. (2011). Ons Feilbare Denken. Amsterdam: Business Contact.
  • Dijksterhuis, A. (2015). Het Slimme Onbewuste. Prometheus/Bert Bakker.