De illusie van integriteit binnen bedrijven

Hoe zit het met integriteit binnen Belgische bedrijven? Laten we die illusie even doorprikken. In werkelijkheid heeft elk bedrijf te maken met integriteitskwesties. Er spelen altijd belangen die beslissingen beïnvloeden, soms ten koste van integriteitsprincipes. Denk aan het beschermen van het bedrijfsimago, het in stand houden van de machtsorde, het verdedigen van posities of het vermijden van marktrisico’s. Bovendien zitten bedrijven vast in ingesleten patronen die vaak onzichtbaar zijn, maar wel het dagelijks handelen bepalen.

Een kmo die de eerste jaren in overlevingsmodus heeft gezeten, blijft vaak functioneren vanuit het principe ‘het doel heiligt de middelen’. In zo’n context worden integriteitskwesties vaak ondergeschikt aan de voortdurende strijd om te overleven. Een dochterbedrijf van een multinational, dat gericht is op exponentiële groei, zal een constante hoge werkdruk als normaal beschouwen. Bij verantwoording richting private equity is dat geen aandachtspunt. Tegelijkertijd ontwikkelen ze een beleid rond Diversity, Equity & Inclusion (DEI) om hun ethische reputatie te versterken.

In plaats van verontwaardigd te zijn over het bestaan van integriteitskwesties, kunnen we beter erkennen dat ze inherent zijn aan bedrijfssystemen. De echte uitdaging ligt in de manier waarop bedrijven ermee omgaan.

Momenteel verliezen Belgische bedrijven zich in het opstellen van statements, procedures en sancties, zonder eerst een duidelijke visie te formuleren. De kernvraag zou moeten zijn: wat kan er binnen en buiten ons bedrijf gebeuren dat onze mensen, missie, middelen, producten/diensten, reputatie, partners en omgeving schaadt?

Daarnaast is het cruciaal om niet te snel te oordelen over integriteitskwesties, maar eerst te bepalen welke houding en welk overleg nodig zijn. Hoe snel wordt bijvoorbeeld iemand veroordeeld voor machtsmisbruik voordat de historiek, intentie en context helder zijn?

Hoewel integriteitskwesties risico’s met zich meebrengen, bieden ze ook kansen om een bedrijf in de juiste richting te sturen—mits er vooraf nagedacht is over de visie, aanpak en feedbackmechanismen.

Visie: Wanneer is iets voor een bedrijf een integriteitsissue? Wat kan het bedrijf aan integriteitsissues tegenkomen en hoe denken zij hierover (zowel top-down als bottum-up)? Wat zijn hierop aansluitend de algemene aanbevelingen naar medewerkers toe opdat iedere medewerker weet hoe hij/zij zich hiertoe hoort te verhouden.

Aanpak van signalen en meldingen: Zijn er leidende principes vastgelegd over aan welke tafel wat besproken wordt? Hoe wordt er gekeken naar discretie over de te behandelen issues? Een bedrijf moet glashelder de communicatielijnen formuleren en intern delen zodat medewerkers weten hoe er zal worden omgegaan met integriteitsissues, wat ze mogen verwachten bij de behandeling ervan en hoe hierover wel/niet gecommuniceerd zal worden.

Feedback toelaten en maturiteit verhogen: Geen enkele aanpak is feilloos. Daarom is het van wezenlijk belang dat bedrijven aan medewerkers meegeven hoe ze feedback kunnen geven. Veel medewerkers vrezen dat feedback geven gelijkstaat aan iemand blameren, het leiderschap in twijfel trekken of hun eigen positie in gevaar brengen. Maar als integriteitskwesties openlijk besproken worden, krijgt een bedrijf de kans om effectief in te grijpen. Worden ze toegedekt, dan groeit de kans op damage control en interne verzieking.

Maturiteitsverhoging bij integriteitsissues houdt dan in dat bedrijven leren hier een vorm van lichtheid in te brengen: We bespreken integriteitskwesties niet om te veroordelen, maar om helderheid te scheppen. We zijn het aan onszelf, onze medewerkers en onze stakeholders verplicht om hiermee aan de slag te gaan en het bedrijf gezond te houden. Dat zou al een interessante baseline kunnen zijn voor de ethische code van Belgische bedrijven vandaag en morgen.

Column Bernadette Claes, arbeidsagoog, veranderdeskundige, analist & ondersteuner van teams, management/leidinggevenden en sterkhouders, adviseur psychosociale wetgeving, erkend sociaal bemiddelaar en zaakvoerder van Amary BV.