Het coronavirus beïnvloedt niet enkel onze gezondheid maar ook onze manier van werken en leven. Door de pandemie werken sommigen vandaag harder dan ooit, zitten anderen (tijdelijk) zonder werk en werken velen vandaag thuis in plaats van op kantoor.
Een virus dat op zich niets te maken heeft met werk, dringt door in onze loopbanen en leidt tot een divers palet aan gevolgen: te hoge werkdruk, jobonzekerheid, mentale vervreemding van de werkvloer...
Corona betekent met andere woorden een loopbaanschok: een disruptieve, buitengewone gebeurtenis die, minstens gedeeltelijk, veroorzaakt wordt door factoren buiten de controle van de persoon en die aanleiding geeft tot een reflectieproces over de loopbaan (Akkermans et al., 2018). Toch hoeft zo’n schok niet enkel negatieve gevolgen te hebben.
Een loopbaanschok is een gebeurtenis die leidt tot een reflectieproces. Dit betekent dat de een gebeurtenis niet voor iedereen automatisch een schok betekent. Dat is het maar wanneer de persoon erdoor getriggerd wordt en het als een schok ervaart. Of dit gebeurt, zal afhangen van volgende parameters (Akkermans et al;, 2018):
Passen we dit toe op Covid-19:
- Frequentie: wat een eenmalige gebeurtenis leek te zijn (denk aan sluiting van de horeca of hoge druk in de ziekenhuizen), doet zich nu een tweede keer voor en verhoogt de onzekerheid over mogelijke toekomstige golven.
- Controleerbaarheid: hoewel ieder van ons via ons gedrag een behoorlijke controle heeft op de kans op verspreiding, zijn de gevolgen voor de loopbaan voor de meesten oncontroleerbaar.
- Intensiteit: de impact is groot voor diegenen die reeds lang thuis zitten, onder extreme omstandigheden zorg verstrekken, of zij die hun zaak als zelfstandige zien verdwijnen
- Waarde: corona leidt tot minder woon-werkverkeer, een maatschappelijke waardering van zorgberoepen of retailpersoneel, maar naast deze positieve gevolgen is de impact voor heel wat mensen negatief: verminderd inkomen, jobonzekerheid, hoge werkdruk, vervreemding.
- Duur: wat leek op een acute crisis die voor de zomer onder controle zou zijn, is een crisis van lange duur geworden waarbij het einde nog niet in zicht is.
Hoe kan je de gevolgen van zo’n loopbaanschok best managen? Jos Akkermans en zijn collega’s formuleren op basis van het onderzoek naar loopbaanschokken, drie lessen.
Les 1: de implicaties van een loopbaanschok hangen af van de interactie tussen context- en individuele factoren.
Er zijn meerdere persoonlijke resources of ‘hulpbronnen’ die de negatieve gevolgen van een loopbaanschok kunnen opvangen: loopbaancompetenties (wie zichzelf meer aan het stuur voelt van de eigen loopbaan, zal beter met schokken omgaan), geloof in eigen kunnen, optimisme en hoop. Het gevaar van een negatieve schok is dat hij mensen tot stilstand brengt en hen (nog meer dan voordien) doet vasthouden aan zekerheden. Als organisatie komt het er dus op aan om dergelijke resources te helpen ontwikkelen en in te zetten op strategieën die veerkracht bevorderen: leren omgaan met emoties, een groeimindset stimuleren, sociale relaties faciliteren, opleidingsactiviteiten aanbieden.
Les 2: De impact van een loopbaanschok kan verschillen op de korte versus de lange termijn.
Voor wie tijdelijk werkloos zijn of hun job definitief verliezen, is de korte-termijnschok groot – net zoals voor die jongeren die vandaag grote moeite ervaren om een job te vinden. Voor anderen is het effect nu misschien beperkt tot thuiswerk, maar komt de grote impact pas maanden nadien, wanneer corona hun bedrijf tot herstructurering of faillissement brengt. Bovendien speelt de loopbaanfase een rol. Zo is de kans groot dat jongeren de effecten voor een langere tijd met zich zullen meeslepen.
Les 3: Een loopbaanschok kan zowel positieve als negatieve gevolgen hebben.
We weten al langer dat loopbaangebeurtenissen nooit eenduidig positief of negatief te klasseren zijn. Meer thuiswerk betekent ook meer tijd die men samen met het gezin doorbrengt, wat voldoening kan geven. Maar de disconnectie van de werkplek kan tegelijk ook tot frustratie leiden. Een hoge druk op het zorgpersoneel gaat samen met een sterkere waardering voor het beroep. Tijdelijke werkloosheid leidt tot financiële zorgen, maar geeft ook tijd om nieuwe zingeving te zoeken, bijvoorbeeld in vrijwilligerswerk.
Nemen we deze drie lessen samen, dan kunnen negatieve schokken op de lange termijn tot positieve uitkomsten leiden, afhankelijk van de manier waarop de omgeving en de persoon zelf hiermee omgaan. Zo kan tijdelijke werkloosheid of jobverlies op termijn tot iets positiefs leiden, afhankelijk van hoe de werknemer zelf, maar ook diens omgeving, hiermee omgaat.
Kenmerkend voor loopbaanschokken is dat ze moeilijk te voorspellen, laat staan te voorkomen zijn. Wat je wel kan aanpassen is de capaciteit van de persoon om ermee om te gaan.
- Zet in op loopbaanvaardigheden waardoor mensen beter gewapend zijn tegen negatieve effecten van de crisis en ze beter in staat zijn om de mogelijkheden te zien die een verandering met zich meebrengt.
- Ga het gesprek hierover niet uit de weg. Het is immers het reflectieproces eerder dan de schok zelf, dat bepaalt hoe de persoon ermee omgaat.
- Besteed evenwichtig aandacht aan positieve en negatieve gevolgen, op de korte en de lange termijn. En breng in kaart welke gevolgen je hiervan als organisatie mee kan beïnvloeden – bijvoorbeeld tijdelijke werklozen stimuleren om opleiding te volgen, thuiswerkers niet enkel ondersteunen in de ‘bits & bytes’, maar ook in hoe hun werkdag in te delen en connectie te houden.
Verdoe jij ook te veel tijd met het opvolgen van alle nieuwtjes in je feed? No worries, wij verzamelen alles wat nieuw is in de hr-wereld. Al die nieuwtjes komen wekelijks in jouw mailbox terecht.
