Empathie - dat doen we nie... zomaar

Elke dag zie ik meer vlammetjes van de Warmste Week vanachter vensters oplichten. Ik kijk er – ook in dit vreemde 2020 - alvast naar uit. Die Warmste week hoort wat mij betreft echt bij de kerstperiode. Een week lang alleen maar de goedheid van de mens, hartverwarmende verhalen en gevoelens van samenhorigheid en empathie. Heerlijk toch?

Maar terwijl ik het denk, kriebelt er iets. Heb ik niet ooit een wetenschapper horen beweren dat empathie net géén goede zaak is? Ook “Empathie, dat doen we even nie”, het zinnetje uit Socrates op Sneakers van Elke Wiss, weerklinkt opnieuw in mijn hoofd. Hoe zat dat nu weer? Inlevingsvermogen en jezelf in andermans schoenen kunnen plaatsen kan toch alleen maar positief zijn? Wat kan daar nu mis mee zijn?

Wat zegt de wetenschap?

Empathie, of het vermogen om je in te leven in de gevoelens van een ander, kan wel degelijk tot meer altruïsme en samenhorigheid leiden, maar enkel wanneer er naast de spontane gevoelsmatige empathie, ook een cognitieve inspanning geleverd wordt. En daar wringt het schoentje nog al eens.

Want gevoelsmatige empathie zonder cognitieve inspanning roept positieve gevoelens van sympathie en compassie op voor een ander, maar negatieve gevoelens van spanning en ongemak bij jezelf. Herkenbaar… en het verklaart waarom ik bijvoorbeeld soms met een boog rond fondsenwervers of bedelaars heen loop.

En gevoelsmatige empathie is wel spontaan, maar niet rechtvaardig. Die positieve gevoelens van sympathie en compassie wellen automatisch in je op, wanneer mensen ofwel veel op je lijken, ofwel mooi, aantrekkelijk of schattig zijn. Dat is best confronterend… en verklaart waarom ik jaarlijks veel te veel speculaas koop van die snoezige 6-jarige kapoenen die dapper de winterse kou trotseren. En ook alleen maar van hen.

Wanneer we wel de moeite doen om onszelf effectief te verplaatsen in het denken, voelen en handelen van de ander en proberen de wereld te zien zoals hij/zij dat doet (Dymond, 1949), dan gaan we veel sneller over tot altruïstische acties en hulpvaardig gedrag. Dan luisteren we naar de fondsenwervers hun verhaal en overwegen we of we wel of niet doneren, kopen we een extra koffie voor de bedelaar of steunen we het Netwerk tegen Armoede (www.netwerktegenarmoede.be/nl/steun-ons). Ongeacht hoe die fondsenwerver, bedelaar of speculaasverkoper er uit ziet.

Kortom, als we de moeite doen om, naast het spontane opwellen van gevoelens, ook echt het perspectief van de ander te nemen, dan komen de positieve gevolgen van empathie wel tot leven.

Wat betekent dat nu voor een HR-professional?

Dat er meer altruïsme en samenhorigheid (positieve effecten van empathie) op het werk zijn, als meer mensen de inspanning doen om echt het perspectief van de andere te nemen. Enkele suggesties om dit perspectief-nemen te faciliteren:

• Neem de tijd om even in te checken bij het begin van een meeting. Wat heb je vanmorgen al gedaan dat je een goed gevoel gaf? Waarvan lig jij wakker? Hoe ga jij de kerstdagen vieren? Alle vragen die mensen tonen wat ze gemeenschappelijk hebben en hoe ze op elkaar lijken, helpen om elkaars standpunten later in de meeting, écht te willen begrijpen. En aldus een gevoel van verbinding te bekomen. (De hoge kwaliteit van informatie-uitwisseling krijg je er gratis bovenop.)
• Laat mensen nadenken over wat ze geleerd hebben van elkaar, idealiter van collega’s van wie ze op het eerste zicht erg verschillen. Stilstaan bij wat een anders iemand je bijbrengt, vergroot je bereidheid om tegengestelde meningen te verdragen en echt te willen luisteren naar wat je gesprekspartner bedoelt.
• Neem af en toe de tijd om elkaar te vertellen waar je allemaal mee bezig bent en waarom dat ook al weer belangrijk is in de organisatie. We zijn vaak zo druk bezig met ons eigen deel van het geheel, dat we het groter verhaal uit het oog verliezen. En net het besef van dat gemeenschappelijk doel kan een Business Unit Manager ertoe bewegen om echt te luisteren naar waarom haar HR Business partner nu absoluut die work force planning nodig heeft.

Referenties

Dymond, R. F. (1949). A scale for the measurement of the relation of insight and empathy. Journal of Consulting Psychology, 13, 127–133.

Nelson, D. W., Klein, C. T., & Irvin, J. E. (2003). Motivational antecedents of empathy: Inhibiting effects of fatigue. Basic and Applied Social Psychology, 25, 37–50

Meer lezen:

Brooks, D. (2011). The limits of Empathy. The New York Times, Sept. 29. https://www.nytimes.com/2011/09/30/opinion/brooks-the-limits-of-empathy.html