In 2018 bereikte het absenteïsme in België mogelijk een kantelpunt, vermoedt HR-bedrijf Securex. Voor het eerst in tien jaar bleef het aantal langdurig afwezigen (langer dan één jaar afwezig) quasi hetzelfde als het jaar voordien. Anderzijds steeg het kort absenteïsme met 5%. Het is dertien jaar geleden dat dit percentage zo sterk steeg in één jaar tijd. Het globale ziektepercentage steeg. Dat is dus volledig te wijten aan de toename van het aantal korte afwezigheden.
Op een gemiddelde werkdag in 2018 waren zeven werknemers op honderd afwezig door ziekte of privéongeval. Hiervan waren iets meer dan twee werknemers korter dan een maand afwezig, twee tussen een maand tot een jaar en bijna drie langer dan een jaar.
In 2018 zette de bijna continue stijging van het globale absenteïsme in de Belgische privésector zich door. Dat is al zo sinds 2001. Het totale ziektepercentage voor bedrijven tot duizend werknemers evolueerde van 6,89% in 2017 naar 7,07% in 2018.
Voor het eerst in tien jaar tijd is de evolutie van het aantal langdurig afwezigen niet significant. Na jaren van exponentiële groei en enkele jaren van vertraagde groei kende het langdurig absenteïsme in 2018 geen significante evolutie. Het middellang absenteïsme bleef op hetzelfde niveau.
Securex vermoedt dat een tragere vergrijzing dit fenomeen gedeeltelijk verklaart. In 2018 lag het aandeel 55-plussers hoger dan in 2017, maar we zien wel een vertraging in die vergrijzing. Dit drukt op de stijging van het lange ziektepercentage.
2018 bracht bovendien beterschap qua psychische problemen. Securex rapporteerde tussen 2013 en 2017 nog een sterke toename van de belangrijkste oorzaken van burn-out, het risico op burn-out, en het aandeel afwezigheidsdagen door psychische problemen. Maar in 2018 registreerden de controleartsen van Securex 6,3% minder afwezigen door psychische problemen dan het jaar voordien, zo zegt Heidi Verlinden, HR research expert bij Securex. Werknemers in ons land ervaarden ook minder werkdruk, emotioneel belastend werk en woon-werk belasting en privéstress. “Al vermoeden we niet dat dit nu al het einde van de burn-outepidemie aankondigt.”
De evolutie van het aantal lange afwezigheden lijkt verbonden aan de re-integratiewet die in 2017 in werking trad. Securex ziet een dalende maandelijkse toename in het jaar vlak voor de wet geïmplementeerd werd, gevolgd door een stabiele maandelijkse toename tijdens het eerste jaar en een dalende maandelijkse toename tijdens het tweede jaar.
“Mogelijk betekent dit dat werkgevers in 2016 nog een aantal werknemers op informele wijze hebben gere-integreerd of ontslagen om medische redenen. Dan verdwijnt de werknemer uit de absenteïsmestatistieken, wat de dalende toename kan verklaren. In 2017 startten de eerste re‑integratietrajecten, maar het resultaat daarvan is vaak pas een jaar later in de cijfers te zien. In 2018 ging de re-integratie dan echt van start, met bovendien een verbreding van de focus naar alle langdurig afwezigen”, verduidelijkt Heidi Verlinden.
André Kruse, algemeen directeur Externe Dienst voor Preventie en Bescherming bij Securex, bedenkt dat het vandaag niet duidelijk is of de re-integratiewet zijn doel bereikt. “Het is niet omdat de arbeidsarts oordeelt dat aangepast of ander werk mogelijk is, dat de werkgever het kan aanbieden. Heel wat re-integratietrajecten eindigen dan ook in een ontslag om medische redenen. Maar het uiteindelijke doel blijft re-integratie op de arbeidsmarkt. Een ontslag om medische redenen mag geen eindpunt zijn. Een intensieve begeleiding moet dan starten om een nieuwe job bij een nieuwe werkgever te vinden.”
Het korte ziektepercentage (minder dan een maand) steeg met 5% in 2018. Belgische werknemers meldden zich in 2018 ook vaker ziek dan in 2017 (+5%). Die stijgende frequentie is volledig te wijten aan een toename van het aantal korte afwezigheden.
Die extra ziektemeldingen gebeurden door een grotere groep werknemers dan in 2017, want het percentage afwezigen steeg ook (+3%). Er waren niet alleen meer werknemers afwezig, er waren ook meer werknemers frequent afwezig. Want de groep werknemers die zich driemaal of meer ziek meldde, nam sterk toe (+7%).
Belgische werknemers meldden zich in 2018 gemiddeld 1,1 keer afwezig door ziekte of privéongeval.
Het percentage afwezige werknemers steeg in 2018 naar 53%. Meer dan de helft van de werknemers was dus minstens één dag afwezig door ziekte of privéongeval.
Voor de toename van het kort en frequent absenteïsme in 2018 was niet alleen een zwaardere griepepidemie verantwoordelijk. Securex ziet naast een sterke stijging van korte en frequente afwezigheden in de griepmaanden februari en vooral maart ook een sterke stijging tijdens de extreem warme zomermaanden juni, juli en augustus. Daarnaast was er ook nog een sterke stijging in november.
Een dalende kwaliteit van de motivatie ligt mogelijk ook aan de basis van het stijgend aantal afwezige werknemers.
Sinds 2013 ziet Securex de autonome motivatie dalen (-7%) en de gecontroleerde motivatie stijgen (+11%). Werknemers werken dus steeds minder omdat ze het zelf graag ‘willen’ of zinvol vinden en hebben steeds meer het gevoel te ‘moeten’ werken. “Problemen met autonomie, verbondenheid en competentie op het werk kunnen tot meer onterechte – maar ook terechte - ziektemeldingen leiden”, zegt Hermina Van Coillie, HR research expert bij Securex.
Daarnaast daalde de aandacht voor kort frequent absenteïsme vermoedelijk door de werkdruk bij leidinggevenden. Korte en frequente afwezigheden vragen consequente opvolging. Bij hoge werkdruk kan men daar moeilijk tijd voor maken.
Elisabeth Van Steendam, consultant absenteïsme bij Securex, ziet dat leidinggevenden vaak te weinig tijd en ruimte krijgen voor de aanpak van frequente afwezigheden. Ze staan zelf ook onder druk en zijn minder aandachtig voor signalen van hun medewerkers. “Ze hebben geen tijd voor preventieve gesprekken en consequente opvolging.”
Een aantal werkgevers hebben mogelijk ook hun aandacht verschoven van kort en frequent naar langdurig absenteïsme, onder meer door de aanpassing van de wetgeving in verband met psychosociale risico’s op het werk in september 2014, en de invoering van de re-integratiewet van december 2016. Die nieuwe wetten verplichten werkgevers om maatregelen te nemen tegen langdurige afwezigheden: preventiemaatregelen tegen burn-out en re-integratie van langdurig afwezige werknemers.
Verdoe jij ook te veel tijd met het opvolgen van alle nieuwtjes in je feed? No worries, wij verzamelen alles wat nieuw is in de hr-wereld. Al die nieuwtjes komen wekelijks in jouw mailbox terecht.
