Peter De Prins, professor aan Vlerick Business School
Het taboe bespreekbaar maken en luisteren naar de medewerkers, is de eerste stap naar preventie
Zelfdoding is nog altijd een taboe, zeker op de werkvloer. Be a he(a)ro, een initiatief van Veronique Van de Steen, de vrouw van de vorig jaar overleden professor Peter De Prins, wil daar verandering in brengen. “Iedereen heeft het spreekwoordelijke klopje op de schouder nodig.”
Zelfdoding is een grote problematiek. Dagelijks stappen in Vlaanderen drie mensen uit het leven. “Er bestaan veel initiatieven rond preventie van zelfdoding, maar we zien geen of weinig verbetering bij de leeftijdsgroep 40-60 jaar”, zegt Kirsten Pauwels, directeur van het Centrum ter preventie van zelfdoding. “Dat is net de groep van mensen die de meeste tijd doorbrengt op de werkvloer.”
Werk is niet de oorzaak van zelfdoding, maar het is vaak een van de componenten die een rol speelt, zowel preventief als risicoverhogend. “In een bedrijf met een verbonden cultuur en waar de mensen zich gehoord voelen, zal het werk een preventieve rol spelen. Wanneer medewerkers het gevoel hebben dat ze geen enkele impact hebben op wat ze doen of geen mogelijkheid hebben om zelf vorm te geven aan hun werk, dan zal dit het risico verhogen.” Kirsten Pauwels krijgt vaak de vraag of preventie wel een taak is voor de werkvloer. “We moeten ervan uitgaan dat iedereen in de samenleving een rol heeft. Het taboe bespreekbaar maken en luisteren naar de medewerkers, is de eerste stap naar preventie.”
Veronique Van de Steen, vrouw van Peter De Prins, professor aan Vlerick Business School die vorig jaar uit het leven stapte, richtte daarom Be a he(a)ro op. Er moeten volgens haar veel meer ambassadeurs op de werkvloer komen – de zogenaamde heroes – die echt luisteren naar collega’s en proactief zeggen wat er goed loopt. “Ik ben zelf jarenlang hr-manager geweest. Mensen voelen zich oncomfortabel om een gesprek aan te gaan. Als ze dan toch al hun moed bijeenschrapen omdat ze zich niet goed in hun vel voelen, denken ze nog te vaak dat het risico op financiële gevolgen of het mislopen van een promotie te groot is en het dan toch maar niet doen. Zelfs iemand als Peter die goede quoteringen kreeg voor de opleidingen die hij gaf, was soms onzeker. De constante druk om te presteren, was er altijd. ‘Je bent maar zo goed als de laatste keer’, zei hij altijd. Mensen hebben dat spreekwoordelijke klopje op de schouder nodig, de bevestiging dat ze goed bezig zijn. Bedrijven wachten tot het evaluatiemoment, maar dan worden meestal de aandachtspunten meegegeven die beter kunnen. Feedback zou een constant en organisch proces moeten zijn. Dit mag niet alleen van hr en leidinggevenden komen, maar ook van collega’s.”
Be a he(a)ro is een gezamenlijk initiatief van Veronique Van de Steen, Heidi Theys die samen met Peter De Prins het consultancybureau LQ leidde, en David Ramael, artistiek directeur van Boho Strings. Aan de hand van workshops leren de deelnemers wat luisterend leiderschap inhoudt en hoe ze een held op de werkvloer kunnen zijn. “Met Be a he(a)ro streven we naar bedrijfsculturen waar mentale gezondheid centraal staat, bespreekbaar is en een strategische doelstelling is voor het bedrijf”, zegt Heidi Theys. “Bedrijven zijn zich bewust dat mentale gezondheid belangrijk is. We roepen op tot actie om de medewerkers helden of ambassadeurs te maken. Helden creëren vertrouwen en kwetsbaarheid waardoor medewerkers zichzelf kunnen zijn in een veilig klimaat. Ze luisteren echt, zonder oordeel.
Bedrijven mogen mentale gezondheid niet in een apart hokje plaatsen, maar het zien als een integraal onderdeel van hun manier van werken. We geloven heel sterk – dat was ook het gedachtengoed van Peter de Prins – dat je succesvol bent wanneer je de softe en de harde kant van verandering combineert. Dus niet mentaal welzijn in het ene hokje en de bedrijfsresultaten in het andere stoppen, maar de emotionele en de rationele kant altijd samen in balans brengen.”
De workshops worden integraal begeleid door muziek. “Het luisterend leiderschap en een held zijn, illustreren we aan de hand van een aantal oefeningen”, legt David Ramael uit. “We geven geen muzikale omkadering, maar gebruiken de muziek om een aantal sterke boodschappen duidelijk te maken. Op die manier ervaren ze dat luisteren meer is dan horen.” Boho Strings gebruikt fragmenten van Beethoven. “De componist dacht zelf aan zelfdoding vanwege zijn doofheid, maar hij besliste toch om verder te gaan door zijn kunst.”
Be a he(a)ro wil bedrijven aanzetten tot actie. Vaak reageren ze pas wanneer er iets in de omgeving gebeurt. Dat merkt ook Kirsten Pauwels. “Als we gevraagd worden om trainingstrajecten te begeleiden, is het vaak nadat een collega gestorven is door zelfdoding of omdat er een poging was op de werkvloer. Dat zorgt uiteraard voor een schrikreactie en het besef dat ze iets moeten doen. Maar we kunnen veel meer impact hebben als we iets doen voor het te laat is. We willen zoveel mogelijk bedrijven benaderen om aan preventie te doen. Luisteren is de eerste stap.”
Daarom sluit Be a he(a)ro ook aan bij wat we bij het Centrum doen,” vervolgt ze. “Een cultuur binnenbrengen van luisteren, kwetsbaarheid tonen en erover spreken. Willen we echt impact hebben op het aantal zelfdodingen, dan hebben we die werkvloer nodig als setting. Dat gaat van universele preventie door een sfeer van mentale gezondheid te bevorderen tot het gericht ondersteunen van mensen die het moeilijk hebben, met psychische problemen zitten of die aan zelfdoding denken. Daarbij kijken we niet alleen naar de hr-diensten en de interne diensten voor preventie op het werk, maar ook de collega’s.”
Boho Strings geeft op 10 september een benefietconcert, voorafgegaan door een panelgesprek met psychiater Dirk Dewachter en bedrijven die hun ervaringen delen. “Vanaf september rollen we de workshops van Be a he(a)ro uit naar bedrijven die impact willen creëren”, zegt Heidi Theys. “De workshops zullen altijd fysiek plaatsvinden.”
“Het is een symbolische datum”, voegt Kirsten Pauwels er nog aan toe. “10 september is niet toevallig werelddag suicidepreventie.”
Wie vragen heeft over zelfdoding kan terecht op het telefoonnummer 1813 of zelfmoord1813.be
Verdoe jij ook te veel tijd met het opvolgen van alle nieuwtjes in je feed? No worries, wij verzamelen alles wat nieuw is in de hr-wereld. Al die nieuwtjes komen wekelijks in jouw mailbox terecht.
