Een nieuwe ceo voor Plopsa

Koude culturen staan niet per definitie gelijk aan toxiciteit

In ‘Het Kleiner Geheel’ fileert Ralf Caers de actualiteit en zoekt hij uit wat we van het wereldtoneel moeten onthouden om ons eigen leven en werk beter te maken. Deze keer: Plopsa.

Er is nieuws van over de kabouterbeek. Nadat De Tijd eerder al berichtte over de toxische bedrijfscultuur bij Plopsa, wijst nu ook het rapport van meester Mussche in die richting. Steve Van den Kerkhof krijgt als ceo de rekening gepresenteerd: ontslag én de reputatie van een zakelijk genie die handelt met een grote menselijke kost.

Wat mij bijblijft, is de verwijzing naar de strafmeetings. Het zou de bijnaam zijn voor de stafmeetings, omdat er altijd wel iemand vernederd werd. Dat noemen we bestraffingsmacht: leidinggevenden kunnen gedrag bij het personeel stimuleren door een straf in het vooruitzicht te stellen. Als je bijvoorbeeld weet dat de slechtste presteerder vernederd zal worden, zul je harder werken om zeker niet de slechtste te zijn. Iedereen werkt hard maar om een bedenkelijke reden. Bestraffingsmacht wordt daarom geassocieerd met meerwaarde op korte termijn (medewerkers presteren om de straf te vermijden) en met minwaarde op langere termijn (medewerkers verlaten het bedrijf).

Bestraffingsmacht is voor mij een uitwas die geen plaats heeft in hedendaagse organisaties. Maar het valt me ook op hoe de bestraffingsmacht bij Plopsa nu snel gebruikt wordt om warme organisaties te promoten en koudere culturen als toxisch weg te zetten.

In koudere culturen staat vaak competitie onder werknemers centraal, net als hard werken en lange dagen maken. Voor de funmoet je daar niet zijn. Dat is mogelijk niet wat jij leuk vindt, maar dat maakt het ook niet meteen toxisch. Er zijn heus wel mensen die het oké vinden om in competitie te gaan met collega’s en die op die manier gedreven worden om zichzelf nog meer te ontplooien. Hard werken kan ook veel voldoening geven als je echt gelooft in het bedrijf en er je levenswerk van wil maken, terwijl je tegelijk je mentale en fysieke grenzen respecteert. Dat is zingeving. Koude culturen staan niet per definitie gelijk aan bestraffingsmacht en toxiciteit.

De sleutelelementen zijn een goede fit tussen persoon en organisatie en zelfgedetermineerd gedrag. Als iemand er zelf voor kiest om in competitie te gaan en hardcore te werken, kan die het gevoel hebben dat hij autonoom kiest om deel uit te maken van dat bedrijf, zich erg competent voelen door het arbeidsethos en verbondenheid voelen met alle collega’s omdat ze net hetzelfde denken en voelen. Het beleid van de baas dat deze waarden aanmoedigt, lijkt dan niet toxisch maar faciliterend en consistent met de eigen waarden.

Beleid wordt pas toxisch als iemand die op zoek is naar een warme organisatie toch in een koude belandt. Als je het gevoel hebt dat je geen alternatieven hebt (ontslag nemen betekent dat je werkloos wordt), kies je niet meer volledig autonoom om te blijven. Je komt onder druk te staan om een arbeidsethos te aanvaarden dat niet zelfgedetermineerd is, maar eerder door een externe persoon in een machtsrelatie aan jou opgelegd wordt. Je werkt dagelijks met collega’s waarmee je weinig verbondenheid voelt, omdat ze een ongewenste arbeidsethos naar jou uitdragen en ze een groep lijken te vormen waar jij niet bijhoort.

Het echte nieuws is niet dat Plopsa warmer wordt, maar wel dat er een duidelijke intentie is om bestraffingsmacht aan te pakken. Dat juich ik toe.

Ralf Caers is professor HRM aan de KU Leuven, gastprofessor HRM aan de Ehsal Management School en de Université Saint Louis en zaakvoerder van de coachingpraktijk Passiemento.

Kaderstuk: Wat voorafging

Plopsa, de pretparkengroep van Studio 100, lag de voorbije maanden onder vuur. De krant De Tijd schreef over signalen van toxisch leiderschap bij de pretparken en verzamelde getuigenissen van meer dan vijftig ex-werknemers. Die waren niet mals: pesterijen en vernederingen en het niet respecteren van vakantiedagen. De stafmeeting bijvoorbeeld kreeg strafmeeting als bijnaam omdat ceo Steve Van den Kerkhof er vaak iemand uitpikte en vervolgens kleineerde en beledigde in het bijzijn van collega’s.

Steve Van den Kerkhof, die al 23 jaar aan het hoofd stond van de pretparkengroep, maakte van Plopsa een cashmachine. De Plopsa-groep telt intussen tien parken, waarvan zeven in België. De goede cijfers kwamen wel met een hoge menselijke kost, zo bleek uit de tientallen getuigenissen.

Studio 100 stelde Christine Mussche, bekend om haar expertise rond grensoverschrijdend gedrag, aan om de bedrijfscultuur van Plopsa te onderzoeken. Haar rapport, dat ook in de richting van een toxische cultuur wees, woog zwaar genoeg door. In een persbericht bevestigde Studio 100 het ontslag van Steve Van den Kerkhof.