Er is een tekort aan leerkrachten. Voorkomen dat beginnende leraars het onderwijs snel verlaten, zou alvast een deel van de oplossing zijn. Joyce Scheirlinckx deed onderzoek naar het fenomeen.
Doorheen hun loopbaan ontwikkelen leerkrachten vaak sterke sociaal-emotionele vaardigheden. Helaas verlaten velen vroegtijdig het onderwijs door de hoge werkdruk, waardoor deze ontwikkelde vaardigheden onderbenut blijven in het onderwijs.
De afgelopen jaren hebben sociaal-emotionele vaardigheden meer aandacht gekregen binnen het onderwijs, zo stelt Joyce Scheirlinckx (Vakgroep Ontwikkelings-, Persoonlijkheids-, en Sociale Psychologie) in een blogpost. Om deze competenties effectief te ondersteunen bij leerlingen, is het van fundamenteel belang dat ook leerkrachten deze vaardigheden voldoende beheersen, aangezien zij een belangrijke sleutelfiguur zijn bij de ontwikkeling van kinderen.
Een tweede aspect dat binnen onderwijs de laatste jaren meer aandacht krijgt, is de toenemende uitval van leerkrachten. We weten bijvoorbeeld dat een derde van de leerkrachten in Vlaanderen het beroep verlaat binnen de eerste vijf jaar. Deze uitval kan verschillende oorzaken hebben, waaronder een hoge werkdruk, stress en een gebrek aan professionele ondersteuning. De interactie tussen deze aspecten begrijpen, is erg belangrijk om de stabiliteit en de kwaliteit van het onderwijs te garanderen.
Samen met professor Filip De Fruyt en EduLab21, het kenniscentrum van het Ayrton Senna Instituut in Brazilië, werd een model ontwikkeld om de sociaal-emotionele vaardigheden van leerkrachten te structureren en op een betrouwbare manier te meten.
“Voor onze studie hebben we de vaardigheden van meer dan 40.000 Braziliaanse leerkrachten met verschillende jaren aan werkervaring, geëvalueerd. We wilden hun niveaus vergelijken en inzicht krijgen in de ontwikkeling van deze vaardigheden doorheen de loopbaan”, zo schrijft Joyce Scheirlinckx.
“Een eerste opvallende bevinding in onze studie heeft betrekking op de vroege stadia van de loopbaan van leerkrachten. We zien een sterke daling van stressbestendigheid en veerkracht tijdens de eerste tien jaar.”
De onderzoekers zien hetzelfde bij zij-instromers in het onderwijs (mensen die op latere leeftijd beslissen om het beroep van leerkracht te betreden). Ook bij hen observeren ze een duidelijke afname in stressbestendigheid. Conclusie: de uitdagingen aan het begin van de loopbaan worden niet uitsluitend beïnvloed door de jonge leeftijd van nieuwkomers. Zelfs leraars met meer levenservaring ondervinden soortgelijke moeilijkheden.
De onderzoekers leggen een verband met de opvallend hoge uitval in het onderwijs binnen de eerste vijf jaar na de start van de leerkrachtencarrière. Ze concluderen dat het duidelijk van groot belang is om leerkrachten grondig voor te bereiden op deze initiële fase. De lerarenopleiding zou er al extra aandacht kunnen op vestigen. De opleiding kan ook programma’s aanbieden voor stressbestendigheid en veerkracht.
Anderzijds zien de onderzoekers dat beginnende leerkrachten een opvallend positieve ontwikkeling doormaken op het vlak van
“Het is erg belangrijk om ook deze vroege successen en groei te erkennen en te ondersteunen en om het enthousiasme van beginnende leerkrachten te blijven aanmoedigen”, zo beklemtoont Joyce Scheirlinckx. “Regelmatig feedback verzamelen van zowel leerlingen als collega’s kan helpen om sterke punten te identificeren, waardoor leerkrachten hun zelfvertrouwen kunnen vergroten en hun groei verder wordt gestimuleerd.”
Naarmate de carrière van een leerkracht vordert, ontwikkelen zij meer vaardigheden en expertise. Wie na twintig jaar ervaring in het onderwijs nog altijd actief is, heeft gemiddeld een hoger niveau van stressbestendigheid en veerkracht bereikt.
Ze zijn beter in staat om zich aan te passen en te herstellen van uitdagingen en stressvolle situaties, zoals conflicten in de klas, tijdsdruk en leerlingen met gedragsproblemen.
Al speelt hier dan wellicht een selectie-effect. Leerkrachten met lagere niveaus van stressbestendigheid en veerkracht lopen doorgaans een verhoogd risico op burn-outklachten en uitval. De ervaren leerkrachten die na twintig jaar nog actief zijn en deelnamen aan de studie, zijn hoogstwaarschijnlijk de leerkrachten die minder vatbaar zijn voor de werkdruk en stress die het leerkrachtenberoep met zich meebrengt. Zij zijn dus per definitie stressbestendiger.
De resultaten van de studie tonen dat specifieke leerkrachtengroepen extra aandacht verdienen. Enerzijds is het belangrijk om beginnende leerkrachten te ondersteunen in hun stressbestendigheid en veerkracht. Stressbeheersprogramma’s in de opleiding of tijdens de eerste jaren van de tewerkstelling kunnen beginnende leerkrachten helpen zich bewust te worden van de bronnen van hun stress en helpen om vroegtijdig te reageren zodat opstapeling kan voorkomen worden.
Anderzijds is het ook van belang om meer ervaren leerkrachten in het onderwijs te houden en uitval tijdens de loopbaan zo veel mogelijk te proberen vermijden. De initiële groei en toewijding van de beginnende leerkrachten kan hier een aanzienlijke meerwaarde bieden. Scholen kunnen bijvoorbeeld peer-ondersteuningsprogramma’s opzetten, waarbij beginnende leerkrachten en meer ervaren collega’s elkaar ondersteunen en hierbij fungeren als klankbord, ervaringen delen en best practices uitwisselen. Dit bevordert niet alleen de emotionele en professionele ontwikkeling, maar versterkt ook het gevoel van gemeenschap en samenwerking binnen de school.
Uitval van leerkrachten uit het onderwijs voorkomen door hun vaardigheden beter in kaart te brengen
Verdoe jij ook te veel tijd met het opvolgen van alle nieuwtjes in je feed? No worries, wij verzamelen alles wat nieuw is in de hr-wereld. Al die nieuwtjes komen wekelijks in jouw mailbox terecht.
