Succesvol leren is niet alleen een cognitieve aangelegenheid. Wetenschappers zijn het erover eens dat, naast het rationele aspect, succesvol leren beïnvloed wordt door onze emoties. Deze bouwsteen wordt vaak onderschat of zelfs helemaal vergeten bij het ontwerpen van leerinterventies.
Laat ons beginnen met een kader. In deze context gaat het begrip ‘emoties’ niet over moed, verdriet of woede. Het gaat wél over gevoelens gelinkt aan motivatie, angst en zelfvertrouwen. Onderzoek toont aan dat deze een grote impact hebben op het leerrendement.
In een ver verleden studeerde ik af als licentiate economie. Cognitief was ik dus in staat dit diploma te behalen, maar ik heb er nooit mijn beroep van gemaakt. Ik kwam tijdens mijn studies erachter dat cijfers mij minder boeiden. Dit in tegenstelling tot het werken met mensen. Na het afstuderen heb ik nooit overwogen een job te zoeken in de financiële sector. In plaats daarvan ging ik recht de hr-wereld in. De afgelopen 23 jaar bouwde ik, dankzij gedrevenheid en motivatie, mijn carrièrepad uit. U heeft zeker al een soortgelijke ervaring gehad: het ontbreken van motivatie belet u kennis of vaardigheden toe te passen.
Terug naar de organisatiecontext. Ook bij leerinterventies speelt het motivationele element mee. Een trainer die alleen maar informatie presenteert en denkt “ze zullen er nadien zelf wel mee aan de slag gaan”, houdt zichzelf voor de gek. Bewust op motivatie inzetten bij je deelnemers is enorm belangrijk als je impact wil maken.
Een van de manieren om hierop in te spelen, is het creëren van een urgentie. De manier hoe een leermoment wordt aangekondigd, opgebouwd of uitgevoerd, heeft invloed op die motivatie. Vinden deelnemers het relevant om dit te leren? Wat levert het mij als deelnemer op om iets nieuws te leren? Welke frustratie neemt het nieuwe geleerde gedrag weg? Waarom is dit belangrijk?
Een selfassessment, aan de hand van een laagdrempelige kwis, helpt eveneens om op de motivatieknop te duwen Want deelnemers ervaren aan den lijve dat ze nog niet over alle kennis of vaardigheden beschikken, wat nieuwsgierigheid aanwakkert. Maar motivatie is niet de enige emotie die invloed uitoefent op leren.
Het is geen geheim dat een dosis gezonde stress onze prestaties bevordert. Maar té veel stress gaat over in angst en fnuikt de resultaten. De wet van Yerkes-Dodson is een empirisch vastgestelde wet die de relatie tussen het stressniveau en prestaties aantoont. Ze heeft de vorm van een omgekeerde ‘u’. Prestaties verbeteren bij toenemende spanning, maar eens het kantelpunt voorbij, bij te veel stress, dalen de prestaties.
Daarnaast zet angst in de leercontext ons ertoe aan de eigen prestaties en omgeving continu te scannen. We vragen ons af of we wel goed bezig zijn, en hoe we overkomen bij de anderen. Het piekeren belast ons werkgeheugen, waardoor er minder breinruimte over blijft om in te zetten op de inhoud van het leren zelf.
In de leercontext is het met andere woorden belangrijk angstniveaus in het oog te houden en bij te sturen. Is er voldoende psychologische veiligheid in de groep? Hebben deelnemers het gevoel dat fouten maken toegestaan is? Meer nog, is de moeilijkheidsgraad voldoende aangepast aan de deelnemers? Over dat evenwichtspunt deed de Amerikaanse psycholoog Mihály Csíkszentmihályi onderzoek. Zijn bekende theory of flow beschrijft dat mensen in flow zijn als de eigen vaardigheid en de complexiteit van de activiteit in evenwicht zijn. Idealiter zijn de activiteiten uitdagend, maar nét niet te moeilijk om met succes uit te voeren. Zijn de opdrachten te gemakkelijk, gaan we ons vervelen. Indien ze te moeilijk zijn, gaan we naar een stresstoestand. Waar dat punt ligt, is een individueel gegeven.
Bij online leren, bijvoorbeeld een e-learning, waarbij het niveau van complexiteit zich aanpast naar gelang de antwoorden die je geeft, kun je deze complexiteit automatisch laten aanpassen. In een klassieke omgeving met een groep deelnemers en een opleider is dat minder evident. Iets nieuw leren is op zich al spannend.
U bent aan het eind van de opleiding gekomen. Maar stel dat u zich op dat moment onvoldoende zelfzeker voelt om met de nieuwe inzichten aan de slag te gaan. Dan valt het kaartenhuisje in elkaar. De mate van zelfvertrouwen die een deelnemer heeft aan het einde van de leerervaring speelt een belangrijke rol. Je kunt in een opleiding misschien wel veel oefenen, maar zonder het vertrouwen dat je er succesvol mee aan de slag zal gaan, komt je niet in beweging. Als facilitator of ontwerper van leeractiviteiten kun je daar invloed op uitoefenen Hier zijn alvast drie tips.
Tip 1: Geef als trainer voldoende positieve feedback en benoem expliciet wat goed gaat. Maak er een punt van om successen, groot of klein, te vieren tijdens de training. Dit kan een krachtig effect hebben op het zelfbeeld van de deelnemers.
Tip 2: In het leerontwerp is het slim oog te hebben voor de graduele opbouw van complexiteit. Zorg dat de training begint met makkelijkere opdrachten en bouw het langzaam op naar moeilijkere uitdagingen.
Tip 3: Tot slot, bied extra ondersteuning aan na de training. Dat kan via coaching of een vervolgtraining. Zo vergroot je het zelfvertrouwen.
Om leren te laten pieken, is er meer nodig dan kennisoverdracht. Een doordacht leerontwerp houdt rekening met zowel de cognitieve als emotionele aspecten. Emoties zetten mensen in beweging en zijn een onmisbaar ingrediënt bij elke leeractiviteit. Denk aan het beïnvloeden van motivatie, angst en zelfvertrouwen. Overdrijven met bijvoorbeeld humor of té eenvoudige opdrachten hoeft niet. Door rekening te houden met enkele do’s en don’ts maak je als leerprofessional een enorme impact op het leerproces van je deelnemers. En net zoals in het leven, bepaalt het vinden van evenwicht alles.
Tekst: Sofie Willox
Verdoe jij ook te veel tijd met het opvolgen van alle nieuwtjes in je feed? No worries, wij verzamelen alles wat nieuw is in de hr-wereld. Al die nieuwtjes komen wekelijks in jouw mailbox terecht.
