Privacyverklaring

“Er bestaat niet zoiets als een betrouwbare diagnose voor burn-out.”

17 januari 2023
Tekst
Patrick Verhoest
Beeld
Daan van Eindhoven (Digidaan)

De Nederlandse psychiater-hoogleraar Christiaan Vinkers onderzoekt al geruime tijd de oorzaken en gevolgen van stress. Maar het verschijnsel burn-out leek hem iets vreemds. Daarom schreef hij er een boek over, waarin hij lijkt te besluiten dat burn-out niet bestaat. Maar is dat wel zo?

In zijn nieuw boek probeert Christiaan Vinkers, werkzaam als hoogleraar stress en veerkracht aan de Amsterdamse UMC (Universitair Medische Centra), vooral inzicht, overzicht en nuance te brengen over het onderwerp burn-out en de rol die stress erin speelt: “Ik zeg niet dat burn-out niet bestaat. Ik beweer dat het fenomeen als een betrouwbare en goed te diagnosticeren aandoening niet bestaat. Uiteraard zijn de klachten van mensen reeël. Juist om recht te doen aan de soms grote gevolgen voor mentale gezondheid, is het belangrijk om te weten wat burn-out precies is. Als je niet precies weet wat het is, en iedereen wat anders bedoelt, hoe kun je dan achter de oorzaken komen of er gericht iets aan doen?”

Ziekte?

De term burn-out wordt voor zeer uiteenlopende toestanden en klachten gebruikt, van licht tot zeer ernstig. Daarom is de vraag lastig te beantwoorden met een simpel ‘ja’ of ‘nee’. De vraag wat een ziekte precies is, is ingewikkeld, maar toch uiterst belangrijk, weet Professor Vinkers: “Wel of niet ziek zijn, is geen zwart-wit kwestie is, maar soms lopen de zaken in elkaar over. Bij klachten die zorgen dat je niet meer kunt functioneren en lang thuis zit, zal er vaak sprake zijn van ziekte. Of dat onder de noemer burn-out te vangen is, dat weten we gewoonweg niet – er is op dit moment geen overtuigend bewijs dat burn-out een ziekte is die goed van andere al langer bestaande aandoeningen zoals depressie of angststoornissen te scheiden is. Dat zou wel eens kunnen veranderen later, als we er meer begrip van hebben.”

Geloofwaardig

Media en wetenschappers zijn de term burn-out ondertussen volop gaan gebruiken. De kritische ingesteldheid van Christiaan Vinkers tegenover het begrip, betekent niet dat hij mensen met een burn-out aanstellers vindt: “De klachten van mensen zijn echt, en hun ervaringen belangrijk. Empathie, hulp en mededogen naar de ander zijn essentieel. Maar ons ‘begrip’ van deze klachten zal daarmee niet toenemen. Het gevolg is dat als iemand de diagnose burn-out krijgt, hij/zij zelf op zoek moet gaan en moet googlen. Het betekent ook dat lang niet iedereen snel van de klachten afraakt.”

Burn-outcoaches?

Christiaan Vinkers heeft ook de nodige reserves tegenover de burn-outcoaches, die onze arbeidsmarkt overspoelen: “Coaches kunnen een rol spelen als mensen met lichtere klachten kampen, al zal dat lang niet altijd nodig zijn. Maar bij ernstigere klachten, zeker als iemand ziek thuis komt te zitten, denk ik niet dat dit aan de vrije markt overgelaten moet worden, maar aan psychologen en (huis)artsen die daarin gespecialiseerd zijn, met aandacht voor ervaringsdeskundigheid.”

Maatschappelijke kostprijs

Ondertussen kost het verschijnsel de maatschappij handenvol tijd en geld. Voor Christiaan Vinkers moeten we meer en sneller grip krijgen op de gevolgen van stress op lichaam en geest: “Signalen van te veel stress zouden echt kunnen helpen om in een vroeg stadium van stress actie te ondernemen, waarbij individu, omgeving en werkgever allemaal een rol hebben.” Ondertussen moeten de media volgens de hoogleraar stoppen met het zinloze rapporteren over de zogenaamde burn-outepidemie.

Christiaan Vinkers, “In de ban van burn-out (Over de grenzen van stress)”, Uitgever: Prometheus