Wat zegt de wetenschap over ... cultuurbewust management

“Waarom zegt hij niet gewoon wat hij bedoelt? Ik moet altijd tussen de lijnen lezen en raden wat er echt omgaat in zijn hoofd! Jullie Belgen zijn zo een moeilijk volkje!” Ik lachte wat schaapachtig, maar kon niet direct iets zinnigs antwoorden. Een paar dagen later zat ik op de trein met die moeilijke Belgische collega van haar. En ja hoor, hij begon over haar. “Ze is zo diréct, het is bijna niet te geloven. Ze bedoelt het goed hoor, maar ze behandelt me alsof ik achterlijk ben. Ze herhaalt alles minstens drie keer, en dan stuurt ze mij achteraf ook nog een mail “om te bevestigen”! Pfoe, zo samenwerken met Nederlanders; niet min!” Ik moest opnieuw lachen, maar ditmaal begon er ergens in mijn achterhoofd een belletje te rinkelen. Het had iets te maken met “de lucht lezen”…

Wat zegt de wetenschap?

Dat de cultuur waarin mensen opgroeien, hen allerlei onbewuste overtuigingen en voorkeuren meegeeft, waaronder de manier van communiceren. Edward T. Hall was de eerste die de communicatiestijl van culturen op een continuüm plaatste, met aan het ene uiterste ‘lage-context-culturen’ [KV1] en aan het andere ‘hoge-context-culturen’[KV2]

In een lage-context-cultuur heb je weinig inzicht in de context nodig om het gezegde te begrijpen. Mensen die hier opgroeiden, stellen duidelijkheid voorop. Je hoeft niet te zoeken naar achtergrond, lichaamstaal, dubbele boodschappen om hun woorden te begrijpen. Herhaling van die woorden maakt de zaken nog duidelijker en afspraken schriftelijk vastleggen, maakt alles nog eenduidiger.

In de Verenigde staten (zeer uitgesproken lage-context) leren schoolkinderen bijvoorbeeld hoe ze een boodschap moeten overbrengen via de 3-trapsregel: 1) zeg wat je zal vertellen, 2) vertel het, 3) vat samen wat je verteld hebt.

(Niet zo verwonderlijk als je een paar honderd jaar teruggaat in de tijd: nieuwkomers in de VS kwamen vanuit alle delen van de wereld - uit veel verschillende contexten dus - en moesten een manier vinden om samen te leven, zonder gedeelde geschiedenis)

In een hoge-context-cultuur heb je net veel context nodig om iemands woorden te begrijpen. Mensen die hier opgroeiden, stellen nuance en de (harmonieuze) relatie tussen de sprekers voorop. Door aandachtig op lichaamstaal te letten, op zoek te gaan naar wat er tussen de lijnen wordt gezegd en de achtergrond van de spreker mee in gedachten te nemen, weet je al veel, zonder dat de spreker het expliciet moet zeggen. Herhaling van het gezegde is dan ook niet nodig (tijdverlies) en afspraken schriftelijk vastleggen, is een teken van wantrouwen.

In Japan[KV3] (zeer uitgesproken hoge context) leren ze van kinds af aan “de lucht te lezen”. Door zeer aandachtig te luisteren en te kijken wanneer iemand spreekt, kun je vatten wat hij of zij echt[KV4] bedoelt. Ook al zijn de woorden zelf zeer beperkt.

(Ook niet zo verwonderlijk: door eeuwen op een eiland samen te leven, delen Japanners heel wat gemeenschappelijke geschiedenis. Waarom veel woorden gebruiken als de interactie tussen twee aandachtige gesprekspartners zoveel rijker kan zijn?)

Na Japan staan ook de meeste Aziatische culturen aan de hoge-context-kant van het continuüm, gevolgd door landen met Romaanse talen (“sous-entendu” in het Frans! “sobrentendido” in het Spaans!). Aan de andere kant van het continuüm vinden we landen met Anglo-saksische talen (en Nederland!). (voor meer landen, zie betalende Tools – Erin Meyer).

Wat betekent dit voor hr-professionals en leidinggevenden?

Natuurlijk spelen verschillen tussen personen ook een rol : het kan best dat je Indonesische collega veel directer is dan je Australische. Maar als algemene leidraad, enkele tips:

Wanneer je samenwerkt met iemand uit een cultuur met meer hoge-context-communicatie dan de jouwe, is het belangrijk om meer te luisteren, minder te spreken en om verduidelijking te vragen. Dat laatste kan best, zolang je de persoon niet in de hoek duwt met bijvoorbeeld een ja/nee-vraag.

Dus niet “Ga je nu meewerken aan het project of niet?”, maar bijvoorbeeld wel “Hoe moeilijk zou het voor je zijn om dit project erbij te nemen?”

Wees je er ook van bewust dat herhaling en schriftelijke bevestiging wenkbrauwen kan doen fronsen. Als je het toch niet kan laten, benoem dan jouw voorkeur met een beetje zelfspot:

“Is het oké als ik nog een mailtje stuur met wat we net hebben afgesproken? Ik weet het, ik ben een duidelijkheidsjunkie hé, maar dan voel ik me veel beter.”

Wanneer je samenwerkt met iemand uit een cultuur met meer lage-contextcommunicatie dan de jouwe, is het belangrijk om duidelijk, specifiek en transparant te zijn.

Start bijvoorbeeld met het doel van je gesprek en eindig met een samenvatting van de belangrijkste punten (al dan niet via e-mail).

Vraag gerust om te herhalen als iets niet honderd procent duidelijk is en probeer zelf niet tussen de lijnen te lezen wat de persoon al dan niet bedoelde. De kans is groot dat er niets tussen de lijnen was. En als het hele directe je niet goed afgaat, vraag dan of de ander – die directer is dan jij – de afspraken nog even samenvat.

Wanneer je ten slotte samenwerkt in een multicultureel team, met mensen uit hoge- en mensen uit lage-contextculturen, dan zit er niets anders op dan lage-context-communicatieafspraken te maken. Expliciteer wel duidelijk waarom jullie in het team voor deze communicatievorm gaan. Niet omdat het de betere is (hij is veel minder rijk), maar wel omdat het – over alle teamleden heen - de makkelijkste is om aan te leren.

Bijvoorbeeld: “we hebben andere onbewuste assumpties en delen niet dezelfde context, dus duidelijke afspraken, herhaling en schriftelijke bevestiging helpen om misverstanden tussen ons te vermijden.”

Referenties

• Hall E.T. (1976) Beyond Culture. New York: Anchor Books/Doubleday.
• Meyer E. (2014). The Culture Map: Breaking Through the Invisible Boundaries of Global Business. New York: Public Affairs.
• Meyer, E. (2014). Navigating the cultural minefield. Harvard Business Review, 92, 119–123.
• Kittler, M. G., Rygl, D., and Mackinnon, A. (2011). Special Review Article: Beyond culture or beyond control? Reviewing the use of Hall’s high-/low-context concept. International Journal of Cross Cultural Management, 11(1): 63-82.
• [KV1]Kittler et al., 2011:
• Essential for the understanding of Hall’s concept and the construct of context is a clear definition of the two key terms ‘high-context culture’ (HC) and ‘low-context culture’ (LC). According to Hall

(1976: 101) ‘HC transactions feature pre-programmed information that is in the receiver and in the setting, with only minimal information in the transmitted message. LC transactions are the reverse’;

i.e. in LC communication most of the information is vested in the explicit code. As context use varies across cultures, any transaction transferring meaning can be characterized somewhere on a continuum from HC to LC. The ratio of the two elements information and context can vary depending

on culture (see Figure 1).

[KV2] Bij de eerste primeert ‘informatie’ boven ‘context’, bij de tweede net andersom.

[KV3] enkele jaren geleden “kuuki yomenai” aan het woordenboek toegevoegd: “iemand die de lucht niet kan lezen”.

· [KV4]Dat is belangrijk, want het direct uitspreken wanneer je het oneens bent of je ongemakkelijk voelt, zou de harmonie en de relatie kunnen schaden.