Totaal onhaalbaar, zo maakten werkgeversorganisaties over de jaren heen steeds weer duidelijk. Ons land kent al twintig jaar een regeling voor een werkweek van vier dagen met behoud van loon, die voorziet in een korting op de sociale bijdragen. Maar ze trok nauwelijks organisaties over de streep.
De vzw Femma is in ons land het bekendste voorbeeld van een organisatie waarbij alle medewerkers minder gingen werken met behoud van loon. De vrouwenvereniging startte met een experiment in 2019 en heeft de regeling intussen algemeen ingevoerd.
Wat Femma doet, mag overigens niet verward worden met de maatregel in het kader van de arbeidsdeal en die in de mogelijkheid voorziet om de volledige werkweek in vier dagen af te werken.
Vakbonden prijzen de werkweek van vier dagen aan als een manier van arbeidsherverdeling. Werkgevers zijn erg beducht voor stijgende kosten en dalende productiviteit. “Maar zonder ervaringen in de praktijk kunnen we niet weten wat er klopt van die beweringen. Nu zullen we dit testen”, zegt arbeidsmarktexpert Maritza López Novella van het Federaal Planbureau
Het Federaal Planbureau heeft nu van de minister van Economie en Werk de opdracht gekregen om de voor- en nadelen van het systeem objectief te onderzoeken. Samen met een universiteit wil het Planbureau een proefproject opzetten. Bedrijven zullen het systeem zes maanden lang testen in de eigen organisatie of in een afdeling.
Het Federaal Planbureau organiseert op 7 december een gratis webinar om het systeem met de werkweek van vier dagen beter bekend te maken . Het heeft in de voorbije jaren al heel wat onderzoek verricht naar non take-up: het fenomeen waarbij de overheid maatregelen lanceert die de bedrijven en werknemers dan niet of nauwelijks gebruiken. Deze regeling is daar een goed voorbeeld van. “Vaak kennen bedrijven, dienstverleners en sociaal secretariaten die wetten of steunmaatregelen gewoon niet”, zegt Maritza López Novella.
“Tijdens het webinar komen twee cases aan bod: het Belgische Femma en het Franse Elmy, een jong energiebedrijf. Daarnaast komt een grote internationale expert de idee toelichten. Dat is de Portugese arbeidseconoom Pedro Gomes die in zijn eigen land ook een proefproject leidt. Daarbij zijn een veertigtal organisaties betrokken. Hij heeft het standaardwerk over deze thematiek geschreven: Friday is the new Saturday. How a four-day working week will save the economy. Maar hij kan dus ook getuigen over de praktische ervaringen van bedrijven in Portugal die het systeem toepassen. We hebben intussen bijna tweehonderd inschrijvingen voor het webinar. Er is veel interesse”, zegt Maritza López Novella.
Zij heeft intussen een voorlopige stand van zaken opgemaakt die ze ook zal presenteren tijdens het webinar. “In België bestaat het systeem al twintig jaar, maar het wordt amper toegepast, ondanks de financiële ondersteuning. Ik stel vast dat in het buitenland de bedrijven wel met het systeem starten. Een pionier is de Nieuw-Zeelandse Andrew Barnes van Perpetual Guardian, een van de grootste vermogensbeheerders in dat land. Ook in Australië en de VS zijn er bedrijven gestart met die kortere werkweek. In Europa werden testprogramma’s opgezet in het VK (met 61 bedrijven), Portugal (40) en Spanje. In Duitsland wil de vakbond IG Metal een experiment opzetten met meer dan 60 bedrijven volgend jaar.
In die landen is er geen tegemoetkoming voorzien zoals in België. Ze mikken dan ook op andere zaken:
In het VK hebben 56 bedrijven intussen beslist het experiment verder te zetten. 18 zullen het systeem permanent invoeren. “Wat altijd terugkomt: het ziekteverzuim gaat overal naar beneden. Wij willen ook in België onderzoeken wat het effect is in de praktijk. Daarom doen we nu al een oproep naar bedrijven om zich kandidaat te stellen voor het proefproject”, zegt Maritza López Novella.
Het Federaal Planbureau wil samen met Belspo een onderzoeksinstelling aanduiden die de invoering van het systeem binnen de bedrijven zal bestuderen. Een eerste onderzoek is een enquête om te peilen hoe goed bedrijven en werknemers het concept kennen. In het proefproject is het bij de deelnemende bedrijven nodig om een aantal indicatoren te meten aan het begin van het project - de nulmeting. Alleen zo kun je achteraf een gefundeerde analyse maken van het effect van die maatregel. Onderzoekers meten parameters als welzijn, stress, productiviteit, financieel resultaat en duurzaamheid.
“We zullen ons ook zoveel mogelijk aansluiten bij de buitenlandse projecten om op die manier de vergelijking te maken over de grenzen heen. Daarbij zullen er hoe dan ook verschillen blijven bestaan, al is het maar in het wettelijke kader. Het feit dat België een korting voorziet in de sociale bijdragen is hoe dan ook uniek. Ten slotte zullen we diepte-interviews afnemen om de precieze aanpak van elk bedrijf te kunnen analyseren”, zegt Maritza López Novella.
Dat is nodig omdat uit de bestaande voorbeelden alvast blijkt dat het niet makkelijk is om die collectieve arbeidsduurverkorting in te voeren. De bedrijven moeten hun eigen werking vaak grondig aanpassen. Er ligt veel werk op de plank voor het management. “Een webshop in het VK voerde de collectieve arbeidsduurverkorting in, maar dat botste met de belofte aan klanten om altijd te leveren op de dag na de bestelling. Uiteindelijk kozen ze toch voor een vaste sluitingsdag voor iedereen. Daarbij hebben ze overvloedig gecommuniceerd over de nieuwe aanpak. Zo hebben ze geen klanten verloren. Elmy, het Franse bedrijf dat komt spreken op het webinar, heeft onder andere de cultuur van vergaderen omgegooid, met een strakke agenda en snellere beslissingen. De expert Pedro Gomes bevestigt ons trouwens dat elk bedrijf specifieke veranderingen moet doorvoeren.”
Die Portugees maakte een studie van economische theorieën en verwijst naar de grote denkers als Keynes, Schumpeter of Weber. Tegelijk maakt hij de historische vergelijking met de periode toen men van de zesdaagse werkweek overschakelde naar vijfdaagse. Toen hanteerden de voor- en tegenstanders al dezelfde argumenten als nu. “Pedro Gomes verwijst naar het voorbeeld van Henry Ford. Die voerde als eerste de vijfdagenweek in en kreeg veel navolging. We zullen zien of dat nu ook zo verloopt.”
Verdoe jij ook te veel tijd met het opvolgen van alle nieuwtjes in je feed? No worries, wij verzamelen alles wat nieuw is in de hr-wereld. Al die nieuwtjes komen wekelijks in jouw mailbox terecht.
