Het kleiner geheel. Over Taylor Swift en pesten.

In ‘Het Kleiner Geheel’ fileert Ralf Caers de actualiteit en zoekt hij uit wat we van het wereldtoneel moeten onthouden om ons eigen leven en werk beter te maken. Deze week: Week tegen pesten.

Februari is een drukke maand. Bovenop 30 dagen zonder klagen en 29 zonder alcohol, versterken we ons mentaal kompas met aandacht voor de week tegen pesten (2 tot 9 februari). Hoe belangrijk dat laatste is, mocht ook Taylor Swift nog eens ondervinden. Internettrollen creeërden expliciete deepfakebeelden van de populaire zangeres en gooiden die op sociale media. De verspreiding ervan ging zo snel dat de zoekterm ‘Taylor Swift’ tijdelijk geblokkeerd moest worden op X om er opnieuw controle over te krijgen.

Pesten counteren

Onderzoek toont aan dat jaarlijks 2,5 procent van de Vlaamse werknemers het slachtoffer wordt van zwaar pestgedrag. Een bijkomende 10 procent ervaart een lichtere, meer sporadische vorm. Dat pestgedrag uit zich dan voornamelijk in het achterhouden van informatie, roddelen en uitsluitingsgedrag. Bovendien blijkt dat dit niet zomaar gebeurt door verveling (stress en hoge werkdruk blijken het pesten eerder te stimuleren) en dat het niet simpelweg gericht is op buitenbeentjes (sommige slachtoffers liggen schijnbaar goed in de groep) of op onderpresteerders (sommige slachtoffers presteren net heel goed). Een ander onderzoek toont gelukkig aan dat zo’n zes op de tien collega’s die pestgedrag tegenover anderen zien, geen toeschouwer blijven en het wel degelijk rapporteren aan de leidinggevende. Ook Taylor Swift mocht dat ervaren. Haar fans rapporteerden massaal de profielen die de beelden verspreidden en startten een tegenoffensief met positieve boodschappen onder de hashtag #ProtectTaylorSwift.

Pesten niet alleen in machtscultuur

Het is belangrijk voor hr om te onthouden dat pesten niet alleen gebeurt in schemerige organisaties met geperverteerde culturen. Denk maar aan machts- of achievementculturen, die nog courant voorkomen in de bedrijfswereld. In een achievement-cultuur staan hard werken en winnen centraal, vaak met onderlinge competitie tussen de werknemers. Het achterhouden van informatie is dan niet bedoeld als demonische handeling tegenover een ander, maar eerder als een soort van zelfbehoud. Bij machtsculturen gaat het voornamelijk om het benoemen van gelijkgezinden in sleutelposities in de organisatie. Dat buigt het uitsluiten van anderen om in het verdienstelijk verdedigen van de eigen groep. In Zambia ontstond er zelfs een term voor: Wako-ni-Wako. Een lokale politieke partij gebruikte die Wako-ni-Wako als slogan en riep haar leden op om alleen maar voor politici van de eigen stam te stemmen en zo de macht te grijpen. Het symboliseert de ogenschijnlijke rationaliteit om iemand van de eigen groep te verkiezen boven een buitenstaander om de succesvolle toekomst van de groep, en dus ook van jezelf, te verzekeren. Maar het zorgt ook voor het uitsluiten van anderen.

Hoe zien anderen jou?

Hr heeft een verantwoordelijkheid naar de hele organisatie en zal dus tegen dit gedrag moeten ageren. Misschien vindt het daarin steun bij een ander Afrikaans concept: dat van Ubuntu. Ubuntu houdt voor dat je bent wie je bent door anderen. Of met andere woorden: hoe anderen jou zien, bepaalt wie je echt bent. Ubuntu zet zich daarmee af van het Westerse en meer individualistische ‘ik denk dus ik ben’. Onder het Westerse motto mag je bijvoorbeeld best trots zijn op jezelf als je veel geld hebt verdiend. Maar volgens Ubuntu kun je pas trots zijn op jezelf als anderen jou zien als een succesvol persoon. Dat zal waarschijnlijk makkelijker lukken als je tijdens het vergaren van dat geld ook aan delen met anderen hebt gedacht of jezelf niet hebt verrijkt ten koste van anderen.

Hr zet pesten op het werk dus een hak als het Wako-ni-Wako en Ubuntu combineert. Je kunt maar succesvol zijn in de organisatie als je voor je eigen mensen zorgt en als iedereen je als een succesvol persoon ziet. Die eigen mensen, dat is iedereen in de organisatie. Niet alleen je eigen team of je leukste collega’s.

Ralf Caers is professor HRM aan de KU Leuven, gastprofessor HRM aan de Ehsal Management School en de Université Saint Louis en zaakvoerder van de coachingpraktijk Passiemento.