Onder de huidige wetgeving is een onderneming in principe alleen maar verantwoordelijk voor de naleving van de wettelijke verplichtingen ten opzichte van haar eigen personeel, en niet voor de naleving door onderaannemers van de verplichtingen die deze onderaannemers hebben tegenover hun personeel. Er zijn hierop weliswaar een aantal wettelijke uitzonderingen, bijvoorbeeld de verplichting voor ondernemingen die op dezelfde site werken om samen te werken op het gebied van welzijn en veiligheid op het werk. Daarnaast zijn er de algemene regels inzake medeplichtigheid, welke onder bepaalde voorwaarden toelaten om een aannemer te sanctioneren voor het meewerken aan inbreuken door onderaannemers.
Op 8 augustus 2022 werd een wetsvoorstel houdende de instelling van een zorg- en verantwoordingsplicht voor de ondernemingen over hun hele waardeketen heen neergelegd dat dit fundamenteel zou veranderen. Het betreft slechts een voorstel, dat nog in het parlement besproken moet worden en waarover nog gestemd moet worden. Maar het voorstel is een gezamenlijk voorstel van parlementsleden uit PS, Vooruit en Ecolo-Groen, zodat de kans reëel is dat het voorstel goedgekeurd wordt (deze drie partijen samen hebben op zichzelf wel geen meerderheid).
Het begrip “waardeketen” wordt onder het wetsvoorstel gedefinieerd als het geheel van entiteiten waarmee de onderneming een handelsrelatie onderhoudt, hetzij omdat die entiteiten rechtstreeks of onrechtstreeks producten leveren, hetzij omdat de onderneming van die entiteiten producten ontvangt. Het wetsvoorstel is van toepassing zodra de onderneming in België gevestigd is. De andere entiteiten uit de waardeketen kunnen zich om het even waar ter wereld bevinden.
De “nadelige gevolgen” die vermeden moeten worden, slaan niet alleen op de mensenrechten in de strikte zin van het woord (bijvoorbeeld de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens), maar omvat ook een lijst van bepalingen met sociale rechten (bijvoorbeeld een aantal verdragen van de Internationale Arbeidsorganisatie) en bepalingen uit het milieurecht.
Het wetsontwerp voorziet op de eerste plaats in een algemene zorgplicht, namelijk een verplichting om eventuele nadelige gevolgen in de waardeketen op te sporen, deze te beëindigen en de veroorzaakte schade te herstellen.
Voor ondernemingen van openbaar belang en grotere ondernemingen geldt als bijkomende verplichting het opstellen van een zorgplan. Dit omvat onder andere procedures voor regelmatige evaluatie van de activiteiten, redelijke en passende maatregelen om nadelige gevolgen te vermijden, een mechanisme om nadelige gevolgen te melden met daaraan gekoppeld waarborgen ter bescherming van klokkenluiders, en ten slotte een mechanisme voor het behandelen van klachten over inbreuken en het herstel van de schade indien zou blijken dat er effectief inbreuken waren.
Het zorgplan moet uitgewerkt worden na openbare raadpleging van de belanghebbende partijen, al blijft het onduidelijk hoe dit concreet moet gebeuren.
Het wetsontwerp voorziet ook in een aantal procedurele bepalingen, bijvoorbeeld de mogelijkheid van groepsvorderingen door organisaties met een maatschappelijk doel dat verband houdt met de collectieve schade of door vakbondsorganisaties.
Ten slotte voorziet het wetsontwerp in een hoofdelijke aansprakelijkheid voor alle betrokken ondernemingen in geval van een overtreding.
Het is afwachten wat het parlement uiteindelijk over dit wetsvoorstel zal beslissen. De huidige tekst bevat heel wat bepalingen die algemeen geformuleerd worden, met als gevolg dat er een grote ruimte van discussie mogelijk zou zijn over wat deze verplichtingen in de dagelijkse realiteit juist zouden inhouden.
In het Belgische parlement werd een wetsvoorstel ingediend dat de verplichtingen van ondernemingen met betrekking tot hun onderaannemers en leveranciers fundamenteel zou wijzigen. Het is voorlopig afwachten of het wetsontwerp, al dan niet in gewijzigde vorm, effectief aangenomen wordt.
Frederic Brasseur
Advocaat DLA Piper UK LLP
Verdoe jij ook te veel tijd met het opvolgen van alle nieuwtjes in je feed? No worries, wij verzamelen alles wat nieuw is in de hr-wereld. Al die nieuwtjes komen wekelijks in jouw mailbox terecht.
