“Elon Musk heeft al twee jaar lang regelmatig contact met Poetin”, zo lazen we recent in onze kranten. Het nieuws dat de twee regelmatig overleg voeren wekt zowel fascinatie als bezorgdheid. Musk en Poetin delen een aantal eigenschappen die hen, ondanks hun uiteenlopende achtergronden, dichterbij elkaar brengen. Beiden zijn visionair, extreem in hun denkbeelden, sterk overtuigd van hun eigen gelijk en - misschien nog zorgwekkender – ze lijken elkaar daarin te versterken. Dit fenomeen roept de vraag op: wat gebeurt er wanneer twee krachtige figuren elkaar vinden in een wederzijdse ‘delusion’ (een wederzijdse waan)?
Wanneer mensen met extreme opvattingen elkaar ontmoeten en versterken, ontstaat er een soort van gesloten bubbel waarin externe correctie ontbreekt. In de psychologie wordt dit soms omschreven als een ‘extreme overvalued belief’. Hun idee wordt steeds waardevoller in hun ogen, niet omdat het objectief gezien klopt, maar omdat ze elkaar constant bevestigen. Dat leidt tot een feedbackloop waarin iedere twijfel of nuance verdwijnt. Musk en Poetin zijn goed in hun vak, maar hun samenwerking en wederzijdse bevestiging kan ervoor zorgen dat de grenzen van de realiteit kunnen vervagen.
Binnen organisaties is een vergelijkbare dynamiek niet ongewoon. Wanneer leiders – vooral degenen met charismatische persoonlijkheden – alleen worden omringd door mensen die hun ideeën bevestigen, ontstaat er een soort bedrijfscultuur van jaknikkers. Kritische geluiden verstommen, innovatief denken raakt verstikt, en uiteindelijk kan dat zelfs tot foute beslissingen leiden. Het is dus belangrijk om mechanismen te creëren die feedback en tegenspraak mogelijk maken. Een van de grootste risico’s binnen bedrijven is namelijk dat macht en autoriteit ervoor zorgen dat de grip op de realiteit verloren geraakt. Voor hr betekent dit dat er bewust gekozen moet worden voor diverse teams die kritisch durven te zijn, zelfs als dat oncomfortabel voelt.
Musk en Poetin, en Trump trouwens ook, tonen de schaduwzijde van een leiderschap dat te veel op zichzelf gericht is. In hun ontmoetingen versterken ze elkaar, maar op lange termijn zal zo’n gesloten systeem waarschijnlijk kwetsbaar zijn. Een bedrijf kan zich alleen ontwikkelen als zijn leiders dat willen. Dat betekent luisteren naar meer dan alleen gelijkgestemde stemmen. Zowel Musk als Poetin hebben sterke ego’s die hen drijven. Dat kan ook gevaarlijk zijn. Daarom is het belangrijk om het ego van leiders in toom te houden en leiders te trainen om zich bewust te worden van het gevaar van zelfversterking.
En eigenlijk is dat een mooie les voor ons allemaal: stel jezelf soms ook eens in vraag. Door dat regelmatig te doen vermijden we dat we bepaalde ideeën over onszelf ontwikkelen die niet blijken te kloppen. Soms vinden we onze eigen overtuigingen zo vanzelfsprekend dat we geen idee hebben dat we een vertekend beeld hebben van de realiteit. Uit die echokamer komen, dat is dus de boodschap.
Gastauteur: Shana Mertens, PhD Candidate & Teaching Assistant bij Universiteit Gent. Auteur van het boek ‘Beste medewerker, hoe gaat het?’
Verdoe jij ook te veel tijd met het opvolgen van alle nieuwtjes in je feed? No worries, wij verzamelen alles wat nieuw is in de hr-wereld. Al die nieuwtjes komen wekelijks in jouw mailbox terecht.
