Privacyverklaring

Het kleiner geheel. Zingeving is een medicijn met een serieuze bijsluiter

31 mei 2023
Tekst
Ralf Caers
Beeld
Ralf Caers (Katoo Peeters)

In ‘Het Kleiner Geheel’ fileert Ralf Caers de actualiteit en zoekt hij uit wat we van het wereldtoneel moeten onthouden om ons eigen leven en werk beter te maken. Deze week: Zingeving.

Telkens als iemand over zingeving begint, krijg ik een lichte vorm van stuiptrekkingen. Niet omdat zingeving onbelangrijk is, maar omdat het concept ondertussen dermate uitgehold is dat iedereen er zijn gading in vindt. Zingeving lijkt dé oplossing voor alle problemen op het werk.

De zingevingrage doet mensen geloven dat werken leuk wordt als ze iets vinden waarin ze geloven. Het werk wordt een hobby en je moet bijgevolg geen dag meer in je leven werken. Je ziet als het ware het hogere belang van de taak die je uitvoert. En omdat je iets belangrijk doet, kan het toch niet anders dan dat je het leuk vindt? In vakjargon: er ontstaat een geïdentificeerde regulatie (het doen van de taak wordt als zinvol beschouwd) en geïntegreerde regulatie (het uitvoeren van de taak ligt volledig in lijn met de eigen waarden en zelfbewustzijn).

Weet je, het is overal iets. Een verpleegkundige ziet misschien wel in waarom het belangrijk is dat ze de patiënt verschoont die zonet in zijn bed geplast heeft (de wonden infecteren niet en de patiënt herstelt sneller), maar dat wil niet zeggen dat ze het opeens fijn vindt om urine op te kuisen. En wie als hobby graag tuiniert, rijdt misschien ook liever het gras af dan dat hij het onkruid wiedt. Zingeving hoort niet te gaan over het zoeken naar frictieloos werk, maar naar werk dat zoveel voor je betekent dat je frictie wil tolereren. Ook met zingeving heb je het gevoel dat je werkt, maar krijg je nadrukkelijker de compensatie dat je je voelt alsof je iets wezenlijk betekent.

Een andere valkuil is dat mensen zingeving los zien van de realiteit. De adepten van de zingeving geven bijvoorbeeld tips als: doe iets met je passie. Maar passie is niet altijd hetzelfde als talent. Ik kan bijvoorbeeld gepassioneerd zijn over artificiële intelligentie, maar het lezen van teksten over codering duurt voor mij drie keer zo lang als bij sommige collega’s van het IT-departement. Mocht ik dus blind voor mijn passie kiezen, dan zou ik véél meer tijd nodig hebben dan een getalenteerde collega voor datzelfde werk. De zingeving kan het werkplezier per uur verhogen, maar het grote aantal werkuren kan mogelijk toch opnieuw tot overbelasting en uitputting leiden.

Bovendien mogen we zingeving ook niet los zien van de levensstandaard. Als professor aan de KU Leuven hoef ik tijdens het winkelen niet na te kijken hoeveel de passievruchten per kilo kosten. Maar ik zou mijn passie voor gezonde voeding niet kunnen doortrekken mocht ik morgen in een keuken werken voor daklozen, want ik kom in een sector terecht waar de lonen lager liggen. Dat hoeft niet te betekenen dat mijn leven slechter wordt als ik de overstap maak (de voldoening van het werk kan het verlies aan materiële voordelen compenseren), maar ik zal me bepaalde zaken niet meer kunnen veroorloven. En mijn kleine kinderen ook niet.

Tot slot valt het mij op hoe zingeving bij sommigen het hele leven gaat beheersen. Zij gooien zich volledig op de goede zaak en identificeren zich met het hogere belang. Dat is natuurlijk geweldig als het goed gaat (succes op het werk voelt als succes in het leven), maar de isolatie wordt ook erg groot als het tegenzit.

Laten we zingeving dus maar opnieuw bekijken zoals het is: een middel met een bijsluiter. Te gebruiken met mate.

Ralf Caers is professor HRM aan de KU Leuven, gastprofessor HRM aan de Ehsal Management School en de Université Saint Louis en zaakvoerder van de coachingpraktijk Passiemento.