De leider, dat zijn wij.

De leider, dat zijn wij. Dat is de titel van het nieuwe boek van Koen Marichal. Het is zijn zevende boek. Deze keer schrijft hij solo, zonder coauteurs. Het boek is een milde oproep aan iedereen om leiderschap op te nemen. Waarom zou je dat doen? “Misschien wel omdat het je gelukkiger maakt. En omdat hr de uitdagingen niet alleen kan oplossen.”

In het boek onderzoekt Koen Marichal leiderschap in het dagelijkse leven. “Het is een persoonlijk boek geworden, een zoektocht. Van de dunne grens van narcisme en egocentrisme ben ik weggebleven. Maar je ziet wel de evolutie van de wetenschappelijke kijk op leiderschap naar betekenisvol zijn. Vaak gebruiken we onnodig power in plaats van verbinding en samenwerking. Dit boek is geen hardcore onderzoek. Het zet in op connectie en elkaar raken.”

Je roept ieder individu op om leiderschap op te nemen. Waarom zou iemand dat doen? What’s in it for me?

Koen Marichal: “In leiderschap gaan staan brengt een kost met zich mee. We verwachten eerder leiderschap van anderen. We leven ons bijvoorbeeld uit in debatten over toxisch leiderschap. Als leidinggevende kun je niet veel doen of er ontstaat een risico. Daarom is leiderschap opnemen een persoonlijke keuze. Je kan niemand dwingen. Ik kijk naar mezelf, ik liep vast in mijn vroegere managementpositie. Daar start je zoektocht, vanuit autonome motivatie. Nu weet ik waarvoor ik sta en waar ik mee bezig ben, hoe ik het leven leid. Daar zit iets passief in, maar ook overgave en jezelf niet groter maken. Tegelijk heeft leiderschap ook een actieve component: hoe richt je je leven in? Daar word je gelukkiger van. Je weet dat je met de juiste dingen bezig bent.”

Persoonlijk leiderschap opnemen is individualistisch. Je bent zelf verantwoordelijk voor succes en falen. Dat is toch een bron van druk en stress?

Koen Marichal: “Het gaat over jezelf overstijgen. Je bent slechts een deel van het collectieve geheel. Zorg daarom voor jezelf als deel van het geheel. Je hoeft niet in het gevecht te treden met instituten, krachten en normen waar weinig heil te vinden is. Dat zelfregulerende vermogen is belangrijk. Iedereen draagt op zijn manier bij. Neen, ik zie geen gelijkenis met de oproep van Rutger Bregman om morele ambitie op te nemen. Ik maak het kleiner en vertrek van mildheid in plaats van grote morele verantwoording. Wanneer je in de strijd treedt, ontstaat polarisatie. Kijk naar je zone van impact. Je hoeft leiderschap niet te ontwikkelen vanuit het normatieve gedachtengoed, wel vanuit het uitnodigende. Neem daarbinnen je eigen narratief in handen.”

Je bent actief in de schoolraad. Een voorbeeld voor bedrijven? Hoe versterk je daar het leiderschap?

Koen Marichal: “Leerkrachten werken steeds meer samen. De standaloneperiode is voorbij. Dan heb je leiderschap nodig: wie neemt wat op? Structuren en praktijken uit het bedrijfsleven zijn verleidelijk maar niet het antwoord. Wel een leiderschap installeren dat collectief is, zonder de status van macht. We kijken ook naar de rol van ouders in de beleidsprocessen. En verkozen leerlingen in de leerlingenraad. Zij hebben legitimiteit om leiderschap op te nemen. Dat zorgt voor een vitale schoolraad.

Wat doen we met klassiek command & control leiderschap in deze onzekere tijd?

Koen Marichal: “De coronaperiode heeft het belang getoond van een effectieve command & control. Je hebt ruggengraat nodig, die toelaat dat het lichaam flexibel en vrij kan bewegen. Dat zorgt voor meer dynamiek. Ik zie in succesvolle industriële organisaties een grote absorptiecapaciteit dankzij flexibele leiderschapssystemen in combinatie met een stabiele top. Ik nodig uit om systemisch naar organisaties te kijken. Temper politiek, macht en status en investeer in een gezond klimaat. Eenzelfde beweging merk je ook in ouderschap op. Er is een beweging weg van directief ouderschap. Ouders krijgen de sociale dynamieken van jongeren toch niet gecontroleerd. Je claimt als ouder autoriteit op een andere manier. Gezag zonder command & control: de essentie zit in de uitwisseling.

Wat is de invloed van de technologiegolf op leiderschap?

Koen Marichal: “Door een dehumaniserende context komt het humane leiderschap opnieuw centraal te staan. Artificiële intelligentie brengt ons in transitie, maar allicht zijn die processen achteraf gezien minder indrukwekkend dan we verwachtten. Vroeger kampte ik met FOMO (fear of missing out), vandaag bekijk ik het rustiger: de goede kanten van de technologie komen wel boven drijven. Ik sla het hitsige karakter over en focus op de essentie. Zoals je een kunstwerk observeert: met mildheid en nieuwsgierigheid.

Hoe gaat hr hiermee aan de slag?

Koen Marichal: “Bekijk hr-noden zoals bijvoorbeeld welzijn in een grotere context. Hr of een welzijnscoach is niet de enige probleemoplosser. Je kan iets betekenen maar niet alles oplossen. Hanteer een systemische en waarderende kijk op wat er nodig is. Pak je eigen stuk op en ga altijd in verbinding.”

De leider, dat zijn wij. Koen Marichal. Uitgave: Pelckmans Uitgerij op 18 juni 2024.