Ruim een derde van de Vlaamse vrouwelijke werknemers durft zich niet uit te spreken over gevoelige thema's op het werk. Vooral menstruatie, moederschap en menopauze zijn taboeonderwerpen, maar ook leeftijdsstereotypering bij oudere werknemers komt aan bod. Dat blijkt uit recent onderzoek van Antwerp Management School in samenwerking met SD Worx. “Getuigenissen onthullen dat vrouwen de onderwerpen menstruatie, moederschap en menopauze vermijden uit angst om in een slachtofferrol te belanden.”
Vrouwen voelen zich geremd om openlijk te spreken over gevoelige onderwerpen. Ze aarzelen meer om te praten over fouten of prestatieproblemen van collega's of leidinggevenden. Ook zijn ze terughoudender dan mannen als het gaat om familiale problemen. Zij spreken ze zich minder snel uit over fysieke problemen. Maar de grootste taboes op de werkvloer onder vrouwelijke werknemers zijn de zogenaamde drie M’s: menstruatie, moederschap en menopauze. Meer dan zes op de tien vrouwen ervaart een gebrek aan openheid over deze onderwerpen binnen hun organisatie.
Bij de start van hun loopbaan kan het beeld van de jonge dynamische werknemer botsen met stereotypen over vrouwen, die soms onterecht worden geassocieerd met maandelijkse ongemakken en stemmingswisselingen vanwege hun menstruatie. In de middenfase van de carrière valt eenzelfde contrast op: de ideale werknemer bevindt zich op kruissnelheid, is sterk betrokken en vragende partij voor extra rollen en taken. Dat rijmt niet met de vrouw die stereotiep vooral een goede balans tussen werk en privé ambieert en met vallen en opstaan de moederrol tracht te combineren met haar professionele rol.
In de latere fase van de carrière kan er een conflict ontstaan. Enerzijds is er het beeld van de ideale werknemer als leidersfiguur of senior expert, die sociaal competent, stabiel en zelfverzekerd is. Anderzijds bestaat er een stereotiep beeld van de vrouw die door de menopauze gaat. Dit stereotiepe beeld schildert haar af als iemand die twijfelt, emotioneel labiel is en zich schaamt voor haar opvliegers.
“Getuigenissen onthullen dat vrouwen de topics menstruatie, moederschap en menopauze liever vermijden uit angst om in een slachtofferrol te belanden of gestigmatiseerd te worden”, stelt professor Peggy De Prins van Antwerp Management School. “Zowel het hebben als het niet hebben van kinderen voelt volgens de respondenten aan als een taboe. Verder benadrukten moeders die deelnamen aan het onderzoek de voortdurende uitdaging om een goede balans te vinden tussen werk en gezin. Loopbaanbeslissingen maken die zowel professionele ambities als persoonlijke omstandigheden omvatten, beschouwen ze als hun grootste uitdaging. Tot slot vinden vrouwen vooral het ‘lacherige sfeertje’ rondom menopauze vervelend. Vaak merken ze dat collega's het niet serieus nemen en dat er onvoldoende informatie of beleid over bestaat.”
Een ander thema dat op de werkvloer een taboe is, is “ageism” of leeftijdsstereotypering. Dat komt vaker voor bij oudere werknemers, zowel bij mannen als vrouwen. Slechts 36 procent van de 55-plussers heeft het gevoel zichzelf te kunnen zijn op het werk, tegenover 46 procent bij werknemers jonger dan 35 jaar. Daarnaast laten oudere werknemers minder snel van zich horen, ook al hebben ze goede ideeën. Een derde van oudere collega’s spreekt die ideeën niet uit, terwijl dat jongere werknemers maar voor een vijfde het geval is.
“Leeftijdsstereotypering ligt eigenlijk in het verlengde van de drie M's”, gaat Peggy De Prins verder. “Collega's van andere leeftijden worden nog te vaak gezien als buitenstaanders, wat het ‘wij tegen zij-gevoel' versterkt. Om een voorbeeld te geven: iemand wil even focussen op makkelijkere of mindere zware taken wanneer die last heeft van haar menopauze of maandstonden. Andere collega’s nemen dit niet altijd goed op en reageren defensief of zelfs aanvallend. Dat kan helaas snel afglijden in toxisch gedrag binnen teams.”
Professor De Prins geeft tips en voorbeelden van wat wel en niet te doen:
1. Subtiele maatregelen laten vrouwen zich comfortabeler voelen op de werkvloer. Denk aan aangepaste werkkleding, met bijvoorbeeld donkerkleurige in plaats van witte broeken voor verpleegkundigen, of werkplekken waar werknemers zelf de temperatuur kunnen regelen.
2. Formele hr-beleidsmaatregelen zoals flexibele arbeidstijden, hybride werken en hoge jobautonomie, dragen bij aan een vrouwvriendelijke werkvloer.
3. Speelgoedfabrikant Lego zet in op sensibilisering door een uitgebreide bewustwordingscampagne rond de menopauze als onderdeel van zijn bredere visie op diversiteit en inclusie.
4. Bestaande gesprekshandleidingen voor direct leidinggevenden faciliteren de dialoog over de drie M’s gefaciliteerd.
5. Om stigmatisering te voorkomen, is maatwerk aan te bevelen. Menstruatie- of menopauze verlof voor iedereen zou de slinger te ver doen doorslaan.
6. Het doorbreken van het taboe op de drie M’s kan uiteindelijk leiden tot meer transparantie en dialoog over de delicate scheidslijn tussen presenteïsme en absenteïsme op het werk.
Dit onderzoek kwam tot stand dankzij een samenwerking tussen het expertisecentrum Next Generation Work van Antwerp Management School, SD Worx en Het Nieuwsblad. De survey werd uitgestuurd onder de titel “Participatiebarometer. Word jij gehoord op het werk?”. Het veldwerk gebeurde in de periode februari-maart 2024 bij een ruime populatie werkende Vlamingen. In totaal werden 1698 ingevulde vragenlijsten verzameld, waaronder uitgesplitst naar geslacht: twintig procent mannen, 79 procent vrouwen en een procent X. Ook uitgesplitst naar opleidingsniveau: vier procent lager geschoolden, achttien procent midden geschoolden en 78 procent hoog geschoolden, maar ook naar functieprofiel: 44 procent arbeiders/uitvoerend bedienden, 43 procent middenkaders/professionals en twaalf procent hoger kader/directie.
De rekrutering van de respondenten gebeurde via de kanalen van drie partners. Zij stuurden de uitnodiging uit via sociale en digitale media. Daarnaast werd ook een beroep gedaan op het persoonlijke netwerk van de onderzoekers om extra respondenten te werven (zogenaamde snowball sampling). Deze aanpak heeft implicaties voor de samenstelling van de steekproef. Er werd een oververtegenwoordiging van vrouwen en hoger opgeleiden vastgesteld. De data werden dan ook opnieuw gecorrigeerd, gebaseerd op de gegevens van de ‘Enquête naar de arbeidskrachten (EAK)’.
Verdoe jij ook te veel tijd met het opvolgen van alle nieuwtjes in je feed? No worries, wij verzamelen alles wat nieuw is in de hr-wereld. Al die nieuwtjes komen wekelijks in jouw mailbox terecht.
